زنجیره ارزش کسب و کار چیست

هر کسب و کار باید بتواند برای مخاطبان خود ارزش خلق کند. این همان چیزی است که از ابتدا در مدل کسب و کار هم باید لحاظ شود.

ارزشی که بتواند باعث برتری در برابر رقبا شود و مشتریان نیز حاضر به پرداخت هزینه برای آن باشند.

پس از آنکه از ایده استارتاپ و بازار هدف خود اطمینان یافته‌اید، وقت آن است که مطمئن شوید ارزش خلق شده توسط کسب و کار شما دارای پایداری کافی است یا خیر؟

بنابراین باید به تحلیل و بررسی زنجیره ارزش کسب و کارتان بپردازید.

ارزش آفرینی در کسب و کار

پیش از انکه بخواهیم به بررسی مفهوم ارزش آفرینی در یک کسب و کار سایبری بپردازیم، لازم است که با واژه ارزش بهتر آشنا شویم.

ارزش (Value)، در فرهنگ نامه دهخدا این گونه معنی شده است : اسم مصدر ارزیدن. بهاء. قدر. برازندگی. شایستگی. اعتبار

زمانیکه می‌گوییم ارزش یک محصول، صد هزار تومان است، بدین معنی است که می‌ارزد برای بدست آوردن آن، صد هزار تومان هزینه پرداخت شود.

بنابراین، ارزش آفرینی در کسب و کار یعنی با هزینه‌‌ای که مشتری پیش از این می‌پرداخته، نیازش در سطح بهتری تامین شود، یا همان نیاز با هزینه کمتر تامین شود.

ارزش آفرینی پایدار چیست

پایداری (Sustainability)، در ارزش آفرینی به معنای خلق یک زنجیره ارزش مستدام است.

ارزش آفرینی پایدار در یک کسب و کار اینترنتی نباید دارای کارایی کوتاه مدت باشد. بلکه در میان‌مدت و بلندمدت نیز هم‌چنان باید ارزشمند باشد.

همانطور که یک کسب و کار پایدار، قرار نیست فقط یک سال دوام داشته باشد، بلکه باید سال‌ها ادامه یابد.

از طرف دیگر، یک کسب و کار سایبری پایدار نباید تنها به فکر منافع ذی‌نفعان و مالکان خود باشد.

منافع بلندمدت مشتریان، و مخاطبان نیز باید در آن در نظر گرفته شود.

تنها در صورتیکه یک کسب و کار سایبری سعی در بهبود کیفیت زندگی اطرافیان خود داشته باشد، می‌تواند با سایر کسب و کارها رقابت نماید.

زیرا که انسان‌ها تنها برای بهبود کیفیت زندگی خود حاضر هستند تا به دیگران پول دهند، و تنها در این صورت است که می‌توانز ارزش اقتصادی ایجاد نمود.

در نهایت اینکه، یک کسب و کار پایدار باید دارای یک دید با افق مکانی و زمانی در گسترده‌ترین حالت ممکن باشد، و کل زمین را در نظر بگیرید.

آشنایی با زنجیره ارزش

زنجیره ارزش (Value Chain)، ابزاری کلاسیک برای تحلیل کسب و کار است، که نخستین بار توسط مایکل پورتر (Michael Porter)، در کتاب مزیت رقابتی (Competitive Advantage) مطرح گردید.

پورتر معتقد است، زمانیکه می‌خواهیم موقعیت یک کسب و کار را با سایر رقبای آن مورد سنجش قرار دهیم.

نمی‌توانیم تمامی کسب و کار را به صورت یک واحد در نظر بگیریم.

بلکه باید کسب و کار را به اجزای تشکیل دهنده آن تقسیم‌بندی کرد. سپس بررسی نمود که هر جزء چه میزان ارزش خلق کرده است.

زنجیره ارزش به یک کارآفرین سایبر این امکان را می‌دهد که به بررسی درون کسب و کار خود بپردازد و آنرا در مقایسه با رقبا تحلیل نماید.

بنابراین برای مقایسه دو کسب و کار سایبری که رقیب یکدیگر هستند. تنها عنوان کردن اینکه کدام ارزش‌ آفرین‌تر است کافی نیست.

بلکه باید عنوان نمود، کدام بخش آن در مقایسه با دیگری، ارزش‌ آفرین‌تر است، و کدام بخش دارای ضعف عملکردی.

یک راهکار مناسب برای بهبود ارزش آفرینی در یک کسب و کار این است که تنها تمرکز خود را بر روی بخش‌های قرار دهید که در آن تبحر دارید.

سپس، بخش‌های که در آن فاقد تخصص هستید و دچار ضعف در عملکرد است را برون سپاری نماید.

زنجیره ارزش کسب و کار اینترنتی

چنانچه عنوان شد، زنجیره ارزش به شما کمک می‌کند تا اجزای کسب و کار خود را ترسیم کنید.

سپس به صورت مجزاء به بررسی هر کدام از اجزاء بر اساس میزان ارزش خلق شده، بپردازید.

در این تحلیل، شما با مشخص نمودن میزان توانایی‌های تخصصی‌تان برای تولید محصول آغاز می‌کند. پس از آن، به بررسی نحوه توسعه محصول، بازاریابی و فروش می‌پردازید.

به عنوان مثال، زنجیره ارزش برای یک کسب و کار اینترنتی می‌تواند ساختاری مشابه با حالت زیر داشته باشد.

کاربرد زنجیره ارزش

زنجیره ارزش را می‌توان توصیف کننده طرح تجاری برای تولید محصول از ابتدا تا انتها دانست.

بنابراین، توصیف کننده راهبرهای عمومی کسب و کار است، که برخی از مهمترین کاربرد‌های آن عبارتند از :

تحلیل بهتر کسب و کار

زنجیره ارزش باعث می‌شود تا با نگاهی عمیق‌تر به کسب و کار، نقاط ضعف و قوت آنرا شناسایی نمود.

همچنین، بهتر بتوان به بررسی فرصت‌ها و تهدید‌های محیط پیرامون پی‌برد.

طراحی بهتر مدل کسب و کار

با تدوین صحیح زنجیره ارزش کسب و کار، می‌توان مدل کسب و کار آنرا به صورت کاربردی‌تر تکمیل نمود.

در واقع، این ابزار کابردی کمک می‌کند تا بتوان بهتر ارتباط مدل کسب و کار را با دنیای اطراف آن ترسیم نمود.

تحلیل بهتر جایگاه رقابتی

مایکل پورتر معتقد است، برای درک بهتر جنبه‌های مختلف کسب و کار نباید کل آنرا با یک نگاه دید.

بلکه تقسیم بندی زنجیره ارزش باعث می‌شود تا بتوان درک بهتری نسبت به جایگاه رقابتی آن پیدا نمود.

زنجیره ارزش برای محصولات دیجیتال

چنانچه عنوان شد، مدل زنجیره ارزش تمامی فعالیت‌های یک کسب و کار را ابتدا معین نموده و پس از آن تمامی فعالیت‌ها را به صورت جداگانه بررسی می‌نماید.

استفاده از این مدل، برای یک کسب و کار تولیدی که محصولات فیزیکی ارائه می‌دهد، چندان پیچیده نیست.

اما اگر برای تولید محصولات دیجیتال مورد استفاده واقع شود، فرایند ایجاد زنجیره ارزش کمی متفاوت است. در این شرایط برخی از مهمترین اقداماتی که لازم به اجرا است عبارتند از :

تحقیق الزامات

برای تولید یک محصول کارآمد، در ابتدا باید تصور روشنی از الزامات کسب و کار داشت.

بنابراین ایجاد زنجیره ارزش با تحقیق در مورد الزامات فنی و تخصصی مورد نیاز برای تولید یک محصول آغاز می‌شود.

شما به عنوان کارآفرین سایبر باید در مورد چگونگی تنظیم فرایند توسعه، ساخت نمونه اولیه، نهایی سازی و استفاده مشتری از پیش تحقیقات لازم را انجام دهید.

به عنوان مثال، فرایند تولید نرم‌افزارهای کاربردی تلفن‌های هوشمند را در نظر بگیرید.

برخی از اصول اساسی که از ابتدا باید در نظر بگیرید و در مورد آنها تحقیقات لازم را انجام دهید عبارتند از :

• آیا کاربران برای دسترسی و استفاده از نرم‌افزار باید وارد سیستم شوند؟
• آیا شما نیاز به جمع‌آوری اطلاعات شخصی کاربران مانند تلفن همراه دارید؟
• آیا نرم‌افزار شما نیاز به دسترسی سنسور‌های خاصی از تلفن هوشمند دارد؟
• نرم‌افزار شما چه میزان نیاز به فضای حافظه و ذخیره‌سازی دارد؟
• نرم‌افزار شما از کدام نوع اندازه و تراکم صفحه نمایش پیشتیبانی می‌کند؟
• آیا نرم‌افزار شما نیاز دسترسی به وب‌سایت دارد؟
• آیا قصد طراحی نرم‌افزار ساده با کاربری آسان دارید؟

از تحقیق تا تولید

پس از بررسی الزامات، باید منابع موجود را برای تولید محصول مشخص شود. به عنوان مثال، آیا شما خودتان محصول دیجیتال را تولید می‌کنید یا آنکه به یک تیم برون سپاری می‌کنید.

توصیه می‌شود، تا محصول دیجیتال را با حداقل محصول پذیرفتنی (MVP)، شروع کنید.

چرا که تولید محصول مهمترین بخش کسب و کار است، و هزینه‌های این مرحله بیش از سایر بخش‌های زنجیره ارزش است.

از تولید تا عرضه

حالا دیگر محصول دیجیتال آماده‌است تا در اختیار مشتریان قرار گیرد.

تصمیم گیری در مورد کانال‌های توزیع که از طریق آن مشتریان می‌توانند محصول را خریداری کنند، چالش برانگیز ترین بخش برای هر کسب و کار است.

اما برای محصولات دیجیتال مانند نرم‌افزارهای کاربردی انتخاب کانال‌های توزیع از قبل توسط سیستم‌عامل‌ها مشخص شده است.

آیا می‌خواهید نرم‌افزار را بر روی سیستم‌عامل آی‌او‌اس (iOS) ارائه دهید یا بر روی سیستم عامل اندروید (Android).

در این مرحله باید از دستورالعمل‌های توسعه دهنده برای آن سیستم‌عامل پیروی کنید.

نرم‌افزارهای تلفن‌های هوشمند به دو روش اصلی ارائه می‌شوند

• رایگان (معمولا با تبلیغات)
• پرداخت هزینه

هرچه میزان دریافت نرم‌افزار شما توسط کاربران بیشتر باشد، در آینده بهتر می‌توانید سرمایه‌گذاران بالقوه را جذب و متقاعد سازید.

در نهایت اینکه به خاطر داشته باشید که همیشه حق با مشتری است. بنابراین، در مدل زنجیره ارزش حتما بخش‌های مرتبط با پشتیبانی و پاسخگویی به سوالات و شکایات مشتریان را در نظر بگیرید.

جمع‌بندی

زمانیکه فعالیت‌های کسب و کار را به صورت خطی مرور و بررسی می‌کنید، در حال انجام نگاشت فرایند (Process Mapping)، هستید.

پس از تایید فرایند کسب و کار، سوالات زیر را از خود بپرسید :

• محصول شما در مورد چیست؟
• توانایی‌های تخصصی شما در تولید محصول چیست؟
• چگونه از قبال تولید محصول سود خواهید برد؟
• چگونه به مخاطبان خود دسترسی خواهید داشت؟
• چگونه در طول راه بازخورد دریافت کرده و پیشرفت خواهید کرد؟